Với mục đích bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá truyền thống của dân tộc Thái. Tạo không khí vui tươi, phấn khởi chào mừng kỷ niệm 70 năm ngày thành lập huyện Sông Mã (07/3/1953-07/3/2023); cổ vũ tinh thần cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp Nhân dân các dân tộc trong xã hăng hái thi đua sản xuất, học tập và hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 và các năm tiếp theo. Trong 2 ngày 29-30/10/2022, tại nhà văn hóa bản Nà Hin, xã Nà Nghịu đã tổ chức phục dựng Lễ hội “Mừng cơm mới” thu hút đông đảo Nhân dân đến thăm quan, cổ vũ. Dự buổi lễ có đồng chí Thào A Sử - Phó Bí thư Thường trực huyện ủy; lãnh đạo UBND huyện và lãnh đạo một số cơ quan, đơn vị của huyện; lãnh đạo các ban, ngành, đoàn thể, các xã thị trấn.
Các nghệ nhân thực hiện phẫn lễ cúng
Lễ "mừng cơm mới" theo tiếng Thái có nghĩa là “Trôm khẩu mớ”. Đây là lễ tạ ơn trời đất, tổ tiên đã phù hộ mỗi gia đình, làng bản có được một mùa nương rẫy tốt tươi, cầu mong một vụ mới bội thu. Lễ hội gồm hai phần, phần lễ và phần hội.
Phần lễ được sân khấu hóa và được các nghệ nhân biểu diễn giúp người dân và đại biểu hình dung và cảm nhận rõ hơn về nét văn hóa độc đáo trong đời sống tâm linh, sinh hoạt và sản xuất của đồng bào Thái ở xã Nà Nghịu. Nghi lễ cúng có 4 nội dung gồm: Cúng cầy bừa, gieo mạ; Cúng cấy lúa, đuổi chim; Cúng gặt lúa giã cốm và mời thần linh về ăn cỗ, uống rượu, mùa xòe cùng dân bản. Trong đó, tái hiện việc sản xuất qua các bài múa minh họa khâu làm đất, gieo mạ, cấy lúa, đuổi chim, thú phá hoại mùa màng, gặt lúa mang về nhà và tổ chức ăn mừng vụ mùa bội thu. Báo cáo với tiên tổ về những thành quả lao động trong năm vừa qua để tổ tiên tiếp tục phù hộ cho vụ tiếp theo.
Mâm lễ thường có một số món ăn truyền thống của người dân tộc Thái, thầy mo thực hiện các nghi lễ với lòng thành kính, thành tâm, tỏ lòng biết ơn đối với các vị thần linh, tổ tiên, các vị vua cai quản 4 góc trời, đón nhận các lễ vật mà dân bản dâng lên. Cầu mong các vị thần linh, thổ địa, các vị thần tiên che chở phù hộ cho dân bản, xua đuổi tà ma, thú dữ và bệnh tật. Cầu mong sang năm bà con làng bản lại có một mùa bội thu.
Bên cạnh phần lễ xã Nà Nghịu đã tổ chức các hoạt động hội gồm: thi ẩm thực “ Mâm cơm mừng cơm mới”; thi làm cốm truyền thống; thi đấu các môn thể thao truyền thống và các trò chơi dân gian; tổ chức múa xòe và giao lưu văn hóa, văn nghệ.
Thi giã cốm tại lễ hội
Trong phần thi giã cốm, từ những bông lúa nếp căng mọng được giã trong những chiếc cối đá chắc nịch, qua đôi bàn tay khéo léo, sự dẻo dai, kiên trì của những người nông dân đã cho ra những mẻ cốm dẻo thơm ngon.
Phần thi ẩm thực thu hút 20 đội tham gia chế biến 20 mâm cơm. Với những nguyên liệu là những sản vật được làm ra từ sức lao động của người dân nơi đây như: Cốm, gạo nếp, cá, thịt, rau, măng …. Tất cả đều được các đội chế biến cẩn thận, khéo léo thành các món ăn đặc sắc như xôi ngũ sắc, cơm lam, cá nướng, thịt nướng, thịt khô, rau nôm, canh chua, gỏi cá, nhộng ong…. , được trang trí bắt mắt theo những chủ đề nhất định. Các món ăn không những mang đậm bản sắc truyền thống của dân tộc Thái, hương vị hiện đại mà còn là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, đặc sắc hấp dẫn du khách.
Các đại biểu thăm quan thi ẩm thực
Trong khuôn khổ của lễ hội các đại biểu và Nhân dân còn được đắm mình trong câu khắp, điệu xoè, tiếng khèn, tiếng sáo, tiếng cồng chiêng khua luống…ca ngợi Đảng, Bác Hồ, mừng đất nước đổi mới, mừng bản làng ngày càng thêm giàu đẹp qua sự thể hiện chân chất, mộc mạc của đội văn nghệ quần chúng các trường học và các bản trong xã. Các đại biểu và nhân dân tay nắm chặt tay trong điệu xòe truyền thống, đoàn kết đồng lòng xây dựng cuộc sống mới ấm no và hành phúc.
Ngoài ra Ban tổ chức còn tổ chức thi các trò chơi dân gian như đẩy gậy, kéo co để tăng thêm không khí vui tươi, phấn khởi, đoàn kết tại lễ hội, tạo sân chơi bổ ích thu hút sự tham gia, cổ vũ đông đảo của người dân.Ngay sau khi kết thúc các phần thi Ban tổ chức đã trao các giải Nhất, nhì, ba, khuyến khích cho các đội thi có thành tích.
Các nghệ nhân biểu diễn trống chiêng tại ngày hội
Lễ Mừng cơm mới là một trong những lễ hội tiêu biểu của đồng bào dân tộc Thái vùng Tây bắc được tổ chức hàng năm vào mùa lúa chín với tinh thần tự nguyện. Lễ mừng cơm mới được người dân tộc Thái cọi trọng gìn giữ từ đời này sang đời khác bởi nó vừa phản ánh tín ngưỡng tâm linh vừa thể hiện nét văn hóa đặc trưng mang tính nhân văn sâu sắc. Đây cũng là dịp để anh em trong gia đình, thông gia, hàng xóm hội ngộ chung vui, chia sẻ với nhau công việc làm ăn, xây dựng gia đình và thắt chặt thêm tình đoàn kết thôn bản hướng về một cuộc sống ấm no, đủ đầy. Lễ hội còn là dịp các thành viên quây quần bên nhau, là dịp để ông bà, cha mẹ, dạy bảo con cháu biến quý trọng sức lao động, đạo lý, lối sống đúng mức ở đời. Vì thế dù công việc bận rộn đến đâu con cháu vẫn xắp xếp thời gian về sum vầy cùng gia đình trong ngày cơm mới.
Việc phục dựng Lễ mừng cơm mới là một việc làm hết sức ý nghĩa, góp phần gìn giữ nét văn hóa truyền thống đặc trưng, phản ánh tín ngưỡng tâm linh của dân tộc Thái. Cùng với việc khôi phục Lễ mừng cơm mới của đồng bào dân tộc Thái, huyện Sông Mã sẽ tiếp tục xây dựng kế hoạch khôi phục các lễ hội truyền thống khác để góp phần lưu giữ và phát huy bản sắc văn hoá truyền thống của đồng bào các dân trên địa bàn.